Środa Popielcowa, tudzież Popielec, dawniej nazywana była również wstępną lub suchą środą. Wstępna oznaczała pierwszy dzień Wielkiego Postu, a sucha dosłownie ścisły post tego dnia.

Popiół to symbol przemijalności, a w znaczeniu biblijnym - znak pokuty i zniszczenia czegoś, aby dzięki temu mogło powstać coś nowego. Popiół do posypywania głów wiernych pochodzi ze spalonych palm wielkanocnych, które zostały poświęcone w Niedzielę Palmową. Te z kolei symbolizują powitanie Jezusa w Jerozolimie, gdy na jego drodze ludzie kładli gałązki palmy, a kilka dni później skandowali "ukrzyżuj go!".

Kapłani w trakcie obchodów Środy Popielcowej posypują głowy wiernych popiołem i wypowiadają słowa „Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz" lub "Nawracajmy się i wierzmy w Ewangelię". Niektórzy przynoszą na mszę książeczki religijne, w których między stronami ksiądz umieszcza szczyptę popiołu. To umożliwia zaniesienia go osobom nieobecnym na mszy świętej w Środę Popielcową.