Dane statystyczne zbierane są po to, żeby stworzyć obraz pewnego wycinka rzeczywistości, również rzeczywistości gospodarczej. Są zbierana podczas badań, ankiet i spisów. W Polsce w najszerszym zakresie zbieraniem danych statystycznych związanych z różnymi aspektami życia społecznego i udostępnianiem ich zajmuje się Główny Urząd Statystyczny (GUS). Dane statystyczne z gospodarki i rynku finansowego są bardzo ważne dla prowadzenia działalności gospodarczej i inwestycyjnej. Zbierane przez GUS dane statystyczne objęte są tajemnicą statystyczną, co oznacza, że urząd nie może, kto i jakich dostarczył danych szczegółowych, a jedynie ich przekroje.

Daniny jak świat światem ludność płaciła suwerenom, czyli władcom. Daniny składano już w ustroju plemiennym – członkowie plemienia oddawali część łupów na utrzymanie wodza. Daninami są wszystkie obowiązkowe opłaty w formie pieniędzy (od czasu, gdy już je wymyślono), towarów bądź wykonanej pracy. W ustrój feudalnym, wraz z typową dla niego drabiną społeczną, system danin został bardzo rozbudowany – ci znajdujący się na niższych szczeblach oddawali daniny tym, będącym na szczeblach wyższych, a wszyscy mieli pewne obowiązki z tym związane. Podbijane państwa płaciły daniny, czyli trybuty, najeźdźcom, uznając tym swoją zależność. W Rzeczypospolitej szlacheckiej charakterystyczną formą daniny była pańszczyzna, systematycznie zwiększana. System ten był jednym z najważniejszych powodów, że jej ustrój gospodarczy stawał się coraz bardziej anachroniczny. A zatem danina jest pierwotną formą dzisiejszych podatków, które zresztą są tym słowem określane.

O deficycie budżetowym mówi się najczęściej w przypadku budżetu państwa, samorządów lub instytucji publicznych. Kiedy wydatki państwa w ciągu roku są większe od jego dochodów powstaje deficyt budżetowy. I odwrotnie, kiedy dochody są większe od wydatków budżet ma nadwyżkę. Deficyt budżetowy może wynikać zarówno z szybszego zwiększania wydatków niż dochodów, jak też ze zbyt niskich dochodów bądź ich spadku przy utrzymaniu stałych wydatków. Rządy zwiększają wydatki nie zwiększając dochodów zazwyczaj pod wpływem wydarzeń politycznych lub społecznych – pod presją protestów lub strajków. Spadek dochodów poniżej planów przy ustalonych wcześniej wydatkach wiąże się zwykle z pogorszeniem koniunktury. Kiedy gospodarka wolniej się rozwija, budżet ma mniejsze dochody z podatków lub ceł. Zdarza się również tak, że rząd nie radzi sobie ze ściąganiem podatków i w wyniku tego dochody maleją. Deficyt budżetowy finansowany jest zazwyczaj nowymi długami zaciąganymi przez rząd lub innymi przychodami, na przykład z prywatyzacji.

Deflacja to długotrwały spadek cen. Oznacza także wzrost siły nabywczej naszych pieniędzy, bo dzięki spadkowi cen za taką samą kwotę możemy kupić więcej dóbr. I na tym kończą się jej zalety, bo do deflacji dochodzi wtedy, gdy w całej gospodarce jest za mało pieniędzy. Skoro pieniędzy jest za mało, mniej kupujemy, a producenci muszą obniżać ceny lub zmniejszać produkcję. A to już grozi obniżkami płac i wzrostem bezrobocia. Choć początkowo przy niższych cenach łatwiej decydować się na większe zakupy, gdy deflacja staje się trwała prowadzi do zmniejszenia produkcji, zwolnień, a nawet bankructw przedsiębiorstw. Skutkiem długotrwałej deflacji może być recesja, czyli sytuacja, w której gospodarka się kurczy, zamiast się rozwijać. Deflacja niekorzystna jest także dla budżetu państwa, bo skoro wszyscy mają mniej pieniędzy, mniej produkują, sprzedają i kupują, budżet ma mniejsze wpływy z podatków. To z kolei oznacza, że deficyt budżetowy może być większy niż planowano i budżet trzeba nowelizować, czyli zmienić za zgodą parlamentu.

Denominacja to obniżenie nominału wszystkich banknotów i monet, jakie zostały wyemitowane. Nie ma nic wspólnego z obniżeniem wartości pieniądza i jest zabiegiem czysto technicznym. Jest też operacją kosztowną, bo stare banknoty i monety trzeba w dość krótkim czasie zastąpić nowymi. W Polsce denominacja nastąpiła w 1995 roku. Spowodowana była tym, że w latach 80. I na początku lat 90. zeszłego stulecia inflacja była bardzo wysoka, więc do obiegu wprowadzano wciąż banknoty o coraz wyższych nominałach. Kiedy ceny zaczęły się stabilizować, używanie „starych pieniędzy” stawało się coraz bardziej niewygodne. Denominację przeprowadził Narodowy Bank Polski wymieniając stare nominały na nowe w stosunku 10.000 : 1. Gdy państwo dokonuje denominacji przez pewien czas stare nominały są również w obiegu, a po tym z góry ustalonym okresie nie można już nimi płacić, ale można je wymienić w bankach.

Discounted cash flow (DCF) to termin oznaczający zdyskontowane przepływy pieniężne firmy obliczane na podstawie matematycznej formuły. Stanowi on pewną prognozę tego, ile firma może zarobić w przyszłości. Na tej podstawie można wycenić wartość projektu lub całej firmy, bo wartość każdej firmy zależy od jej możliwości generowania dochodów. Wskaźnik DCF wylicza się na podstawie prognozy kosztów i przychodów na najbliższe trzy lata. Metodę zdyskontowanych przepływów pieniężnych stosują analitycy finansowi, inwestorzy, bankowcy – wszyscy którzy rozważają inwestycję w konkretną firmę lub pożyczenie jej pieniędzy na realizację nowych projektów.

Dochód na członka rodziny liczy się dodając do siebie wszystkie dochody w gospodarstwie domowym, a potem dzieląc przez liczbę osób. Do tak obliczanego dochodu zaliczane są zarówno wynagrodzenia, jak wszelkie inne świadczenia i zasiłki. Oblicza się go zazwyczaj na okres jednego roku. To ważny wskaźnik ekonomiczny, bo pokazuje faktyczną zamożność gospodarstw domowych. Dochód na członka rodziny jest brany pod uwagę przy przyznawaniu różnych świadczeń i stypendiów socjalnych.

Dochód roczny jest pojęciem ważnym ze względów podatkowych. To suma wszystkich dochodów uzyskanych w roku podatkowym. Wylicza się go odejmując od wszystkich przychodów koszty ich uzyskania. W przypadku firm reguły są takie, że podczas obliczania rocznego dochodu trzeba pomniejszać poszczególne przychody o związane z nimi konkretne koszty. Dochód roczny wykazuje się w zeznaniu podatkowym. Aby ułatwić obliczanie go, powstało wiele programów i aplikacji komputerowych. Na podstawie rocznego dochodu można ocenić sytuację materialną osoby, czy stan finansowy przedsiębiorstwa. Dlatego banki często żądają zeznania podatkowego, podejmując decyzje o przyznaniu kredytu.

O dodruku pieniędzy mówimy wtedy, gdy bank centralny zwiększa gwałtownie ilość pieniądza w gospodarce. W krajach, gdzie banki centralne nie są niezależne, dzieje się tak często dlatego, że rząd zamierza w łatwy sposób pozyskać finansowanie swoich wydatków. Taka polityka może się skończyć gwałtownym wzrostem inflacji, a nawet hiperinflacją (gdy na rynku znajduje się większa ilość pieniędzy mogą wzrosnąć ceny produktów). Po wybuchu kryzysu finansowego w USA amerykański bank centralny (Rezerwa Federalna, Fed) w ramach programu łagodzenia ilościowego polityki pieniężnej (quantitative easing, QE) rozpoczął dodruk pieniędzy na niespotykaną nigdy wcześniej skalę. Stało się tak, gdyż gospodarce groziło załamanie, głęboki spadek cen, deflacja i recesja. Ekonomiści nie są zgodni, czy niekonwencjonalna polityka pieniężna nie przyniesie w efekcie wysokiej inflacji, ale na razie pomogła gospodarce USA powrócić do umiarkowanego wzrostu. Wobec recesji w strefie euro w marcu 2015 roku program QE, podobny do prowadzonego wcześniej w USA rozpoczął także Europejski Bank Centralny.

Dom maklerski to instytucja pośrednicząca w obrocie instrumentami finansowymi na giełdzie. Wśród oferowanych usług znajdują się m.in. wykonywanie zleceń kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych czy prowadzenie rachunków inwestycyjnych, na których ewidencjonowane są akcje, obligacje i inne instrumenty finansowe.

Dopłaty rolnicze, inaczej nazywane dopłatami bezpośrednimi, to bezzwrotna pomoc finansowa przyznawana rolnikom w krajach Unii Europejskiej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Celem WPR był wzrost wydajności produkcji rolnej, podniesienie komfortu życia ludzi mieszkającym na wsi i gwarancja bezpieczeństwa żywnościowego. Wysokość dopłat rolniczych w Polsce związana jest z wielkością powierzchni upraw oraz rodzajem upraw lub hodowli. Osoba, której zostaje przyznana dopłata bezpośrednia przechodzi kontrolę obejmującą zgodność deklaracji złożonej we wniosku o dopłatę ze stanem faktycznym. Systemem dopłat rolniczych kieruje w Polsce Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Doradca finansowy to zawód polegający na udzielaniu porad w zakresie finansów osobistych i dysponowania majątkiem. Zgodnie z zaleceniami Europejskiej Federacji Doradców i pośredników Finansowych FECIF, doradca powinien być wszechstronnie wykształconym specjalistą, którego celem jest ochrona majątku i bezpieczeństwo finansowe klienta, analiza jego potrzeb, dobór produktów do realizacji celów finansowych, zapewnienie płynności finansowej oraz przygotowanie klienta do skorzystania z usług instytucji finansowej. W Polsce zawód doradcy finansowego nie jest regulowany ani licencjonowany, a zyskał sobie złą sławę w latach przedkryzysowych, gdy doradcy byli często sprzedawcami produktów finansowych niekorzystnych dla klientów. Doradcy finansowy to inny zawód niż doradca inwestycyjny, który musi zdać odpowiedni egzamin potwierdzający specjalistyczną wiedzę i jest licencjonowany przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Dotacja (grant) to nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa. Udzielać jej może państwo, samorząd albo państwowy fundusz celowy. Dotacja może być przyznana na realizację zadań, projektów lub inwestycji. Najczęściej przydzielane są dotacje mające charakter społeczny, jednorazowe, przyznawane na wykonanie konkretnego zadania (np. zorganizowanie letnich kolonii dla dzieci) lub w formie wsparcia (np. na zakup sprzętu rehabilitacyjnego dla placówki medycznej). Dotacje na działalność gospodarczą obwarowane są ścisłymi przepisami, aby nie naruszały zasad konkurencji. Osobną kategorią są dotacje z funduszy Unii Europejskiej, przeznaczone na rozwój gospodarek w biedniejszych krajach i regionach UE.

Drugi próg podatkowy oznacza zwiększenie stawki podatku od dochodów osobistych, jakie zostały osiągnięte powyżej tego progu. Przy dochodowych podatkach progresywnych, a takie obowiązują w Polsce, skala podatkowa stanowi wzór do określania wysokość podatku, jaką podatnik musi zapłacić od uzyskanych dochodów w danym roku podatkowym. Progiem podatkowym jest przedział w skali podatkowej i z niego wynika stawka opodatkowania dochodów. Gdy podatnik przekracza przedział skali podatkowej, wówczas mówimy, że wchodzi w kolejny próg podatkowy. Obecnie przekracza się drugi próg podatkowy, osiągając roczne dochody 85 582 zł, a te powyżej opodatkowane są stawką 32 proc.

Dyskonto to odwrotność oprocentowania. W przypadku oprocentowania do bieżącej wartości pieniędzy dodajemy je i uzyskujemy kwotę, jaką będziemy mieli w przyszłości. Dyskonto polega na operacji odwrotnej – od przyszłej wartości odejmujemy tę aktualnie posiadaną. Ta różnica to właśnie dyskonto. Po co to robić? Dyskonto ważne jest przy obliczaniu projektów inwestycyjnych. Jeśli policzymy, jakie w przyszłości możemy mieć z niego przychody i założymy stopę dyskonta, to będziemy wiedzieli, jakiego kapitału potrzebujemy. Pozostaje policzyć, ile on nas będzie kosztował i czy w tej sytuacji koszty, jakie poniesiemy na spłacenie go, nie będą wyższe od dyskonta. Jeśli nie będą wyższe, to znaczy, że biznes się opłaci. Dyskonto ważne jest także w obliczaniu zysku z wielu papierów dłużnych, tak zwanych obligacji dyskontowych. Emitent w przyszłości wypłaci nam 100 zł za każde 100 zł ich wartości, ale żebyśmy mieli zysk, oferuje ich kupno taniej niż za 100 zł. Gdy policzymy dyskonto, możemy ocenić opłacalność zakupu.

Dywersyfikacja portfela polega na dzieleniu kwoty inwestycji na części, z których każda inwestowana jest w inny sposób. Stare przysłowie mówi – nie wkładaj wszystkich jajek do jednego koszyka. Inne – nie stawiaj wszystkiego na jedną kartę. Na tym właśnie w najprostszych słowach polega dywersyfikacja portfela. Dzięki dywersyfikacji portfela, czyli inwestowaniu w różne aktywa, a więc kupowaniu akcji firm z różnych branż, akcji i obligacji albo na przykład obligacji z różnych krajów i w różnych walutach, zmniejszamy ryzyko wiążące się z inwestycjami. Pytanie, co zrobić, gdy mamy ograniczone środki. Odpowiedzią na to są fundusze inwestycyjne, które powinny zdywersyfikować swoje portfele zgodnie z zasadami sztuki inwestycyjnej. Fundusze różnią się między sobą pod względem tego, w co inwestują i pod względem podejmowanego ryzyka. Powinniśmy wybierać taki fundusz, jakie ryzyko związane z inwestycją skłonni jesteśmy zaakceptować, czyli jaki mamy apetyt na ryzyko.

Dywersyfikacja ryzyka to takie zróżnicowanie inwestycji, żeby w sytuacji, gdy jedna z nich przyniesie straty, można było liczyć na zyski z pozostałych. Każda inwestycja wiąże się z ryzykiem poniesienia straty, a nawet utraty zainwestowanych pieniędzy, czyli kapitału. Dla osób, które inwestują, dywersyfikacja ryzyka polega na dywersyfikacji portfela inwestycyjnego. W przypadku firm, polega ona na rozwijaniu różnych obszarów działalności, różnych produktów dla różnych grup klientów lub też wchodzenia na różne rynki, żeby nie być uzależnionym od koniunktury panującej w jednym kraju. Dywersyfikacja ryzyka dotyczy nie tylko sprzedaży, ale także doboru różnych dostawców oraz kontrahentów. Ryzyko zdywersyfikują również banki, unikacjąc koncentrowania kredytów dla firm z jednej branży czy z jednego regionu. Koncentracji kredytów i innych rodzajów zaangażowania banku ponad określone limity zabrania Prawo bankowe.

Dywidenda to część zysku firmy przeznaczona do wypłaty jej udziałowcom (w spółkach akcyjnych – akcjonariuszom). Jeśli spółka ma zysk, co roku na walnym zgromadzeniu jej właściciele mogą podjąć dwie decyzje – albo przeznaczyć zysk na dalszy rozwój spółki, na przykład wzmocnienie jej kapitałów, albo podzielić się nim, czyli wypłacić dywidendę. Pierwszą decyzję podejmują zwykle właściciele młodych, rozwijających się spółek. Drugą – dużych firm o ugruntowanej pozycji i stabilnych zyskach. Spółki, których ceny akcji na giełdzie są na ogół stabilne, nazywamy „dywidendowymi”. Dywidenda wypłacana jest akcjonariuszom proporcjonalnie do ich udziałów w spółce. Na walnym zgromadzeniu (w przypadku spółek akcyjnych) lub zgromadzeniu wspólników (w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) decyduje się także o tym, kiedy dywidenda zostanie wypłacona.

Działalność gospodarcza to powtarzalna aktywność, której celem jest osiąganie zysków. Może ją prowadzić osoba fizyczna lub firma. Niektóre rodzaje działalności gospodarczej są licencjonowane lub koncesjonowane, inne mogą się odbywać na zasadach ogólnych. Wówczas należy zarejestrować taką działalność w urzędzie gminy, zgłosić ją w urzędzie skarbowym i uzyskać Numeru Identyfikacji Podatkowej (NIP) oraz wybrać formę opodatkowania, a także zgłoszenie jej do Głównego Urzędy Statystycznego, który nadaje numer REGON.

Dzień wyceny to każdy dzień, w którym odbywa się sesja na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.

Źródło: https://bankomania.pkobp.pl/bankowiki/