13 banknot WIDOK NA WARSZAWE I HERB WARSZAWY

12 banknot Stanisław Wawrzyniec Staszic (ur. przed 6 listopada 1755 w Pile, zm. 20 stycznia 1826 w Warszawie) – polski działacz oświeceniowy, pionier spółdzielczości, pisarz i publicysta, filozof i tłumacz, geograf i geolog; ksiądz katolicki (przez niemal 20 ostatnich lat życia Staszic nie pełnił posługi duszpasterskiej i nie nosił sutanny).
Minister stanu Księstwa Warszawskiego od 1809 roku, radca stanu Księstwa Warszawskiego od 1810 roku, zastępca ministra oświaty Królestwa Polskiego w latach 1818-1824, minister stanu Królestwa Polskiego od 1824 roku. Odegrał ważną rolę w rozwoju przemysłu, działając jako geolog i badacz natury. W 1825 opublikował informacje o Górach Izerskich i Karkonoszach. W latach 1816-1824 pełnił funkcję dyrektora generalnego Wydziału Przemysłu i Kunsztów Królestwa Kongresowego. Przygotował wówczas plan rozbudowy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego.
Wznowił eksploatację węgla kamiennego ze złoża Reden na terenie obecnej Dąbrowy Górniczej. Z inicjatywy Staszica powstało wiele obiektów przemysłowych, m.in. pierwsze w Królestwie Polskim huty cynku (4 huty o wspólnej nazwie "Konstanty" – 1816-1822) oraz ośrodki hutnictwa żelaza.
Stanisław Staszic widnieje na 2 banknotach.

11 banknot Maria Salomea Skłodowska-Curie (ur. 7 listopada 1867 w Warszawie, zm. 4 lipca 1934 w Passy) – pochodząca z Polski (z Królestwa Polskiego) polsko-francuska uczona, fizyczka i chemiczka, dwukrotna noblistka. Większość życia spędziła we Francji, tam też studiowała (w Polsce w XIX w. kobiety nie mogły studiować), a następnie rozwinęła swoją karierę naukową. Prekursorka nowej gałęzi chemii – radiochemii.
Do jej dokonań należą: opracowanie teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków – radu i polonu. Z jej inicjatywy prowadzono także pierwsze badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za osiągnięcia naukowe, po raz pierwszy w roku 1903 z fizyki wraz z mężem i Henrim Becquerelem za badania nad odkrytym przez Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości, po raz drugi w 1911 roku z chemii za wydzielenie czystego radu i badanie właściwości chemicznych pierwiastków promieniotwórczych.
Do dziś (marzec 2012) pozostaje jedyną kobietą, która tę nagrodę otrzymała dwukrotnie, a także jedynym uczonym w historii uhonorowanym Nagrodą Nobla w dwóch różnych dziedzinach nauk przyrodniczych. Jest ona też jedyną kobietą, która spoczęła w paryskim Panteonie w dowód uznania zasług na polu naukowym.
Maria Skłodowska-Curie widnieje na 1 banknocie i 1 monecie

10 banknot Stanisław Mateusz Ignacy Wyspiański (ur. 15 stycznia 1869 w Krakowie, zm. 28 listopada 1907 tamże) – polski dramaturg, poeta, malarz, grafik, architekt, projektant mebli. Jako pisarz związany z dramatem symbolicznym. Tworzył w epoce Młodej Polski. Nieoficjalnie nazywany Czwartym Wieszczem Polskim.
Pod koniec lat 90. XIX wieku artysta odegrał istotną rolę w ruchu modernistycznym. Zaprojektował i częściowo wykonał polichromię w restaurowanym kościele Franciszkanów złożoną z motywów kwiatowych, heraldycznych i geometrycznych oraz witraże: bł. Salomei i św. Franciszka oraz Boga Ojca zatytułowany Stań się. Zdobył Nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności za pejzaże z kopcem Kościuszki.
Jako malarz i dekorator nawiązał współpracę z Teatrem Miejskim w Krakowie pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego. Wkrótce na jego scenie rozwinął swoją twórczość dramatyczną. W Krakowie nawiązał współpracę z towarzystwem Sztuka, a w połowie 1898 roku objął stanowisko kierownika artystycznego tygodnika Życie, w którym redaktorem naczelnym był Stanisław Przybyszewski.
Stanisław Wyspiański widnieje na 1 banknocie.

9 banknot Fryderyk Franciszek Chopin (ur. 22 lutego lub 1 marca 1810 w Żelazowej Woli, zm. 17 października 1849 w Paryżu) – polski kompozytor i pianista.
Przedstawiciel muzyki okresu romantyzmu, nazywany poetą fortepianu. U źródeł jego twórczości leżała wrażliwość artystyczna oraz umiejętność czerpania wzorców z polskiej muzyki ludowej. Jego przyjaciółką i towarzyszką życia była pisarka George Sand.
20 września 1818 odwiedziła Warszawę carowa Maria Fiodorowna, której Chopin ofiarował dwa swoje tańce polskie. Wójcicki wspomina, że gdy mały Chopin grywał u księcia Konstantego, namiestnika warszawskiego, podczas gry Marsza wojskowego wznosił oczy w górę, że książę go pytał: „Co tam patrzysz w górę mały? Czytasz nuty na suficie?”. Później Chopin otrzymał od cara pierścień z brylantem, a w Paryżu nawet propozycję zostania nadwornym kompozytorem carskim. Chopin jednak pierścień sprzedał, a propozycję odrzucił.
Fryderyk Chopin widnieje na 2 banknotach.

8 banknot Mieszko I (ur. 922-945, zm. 25 maja 992) – książę Polski z dynastii Piastów sprawujący władzę od ok. 960 r. Syn Siemomysła, wnuk Lestka. Ojciec Bolesława I Chrobrego i Świętosławy-Sygrydy. Brat Czcibora. Po kądzieli dziadek Kanuta Wielkiego. Mieszko I to historyczny władca Polan, uważany zarazem za faktycznego twórcę państwowości polskiej.
Kontynuował politykę swojego ojca i dziadka, którzy jako władcy pogańskiego księstwa znajdującego się na terenach obecnej Wielkopolski, poprzez sojusze lub siłę militarną podporządkowali sobie Kujawy oraz prawdopodobnie Pomorze Wschodnie i Mazowsze. Przez większość okresu swojego panowania toczył walki o Pomorze Zachodnie, zajmując je po rzekę Odrę. W ostatnich latach życia przystąpił także do wojny z Czechami, zdobywając Śląsk i prawdopodobnie Małopolskę. Poprzez przyjęcie chrztu w 966 r. oraz ślubu (w 965 r.) z Dobrawą Przemyślidką Mieszko włączył swoje państwo w zachodni krąg kultury chrześcijańskiej. Oprócz podbojów duże znaczenie dla przyszłości księstwa Polan miały także jego reformy wewnętrzne, mające na celu rozbudowę i usprawnienie państwa.
Zachowane źródła pozwalają twierdzić, że Mieszko I był sprawnym politykiem, utalentowanym wodzem i charyzmatycznym władcą. Prowadził zręczne działania dyplomatyczne, zawierając sojusz wpierw z Czechami, a następnie ze Szwecją i Cesarstwem. W polityce zagranicznej kierował się przede wszystkim racją stanu, wchodząc w układy nawet ze swoimi wcześniejszymi wrogami. Synom pozostawił państwo o znacznie wyższej pozycji w Europie i przynajmniej podwojonym terytorium.
Mieszko I widnieje na 2 banknotach i 2 monetach. Bolesław I Chrobry (Wielki) (ur. 967 w Poznaniu, zm. 17 czerwca 1025) – książę Polski od 992 roku, pierwszy koronowany władca Polski (od 1025 roku) z dynastii Piastów, w latach 1003-1004 także książę Czech jako Bolesław IV.
Był synem Mieszka I, księcia Polski i Dobrawy, czeskiej księżniczki. Objął rządy w 992 roku, wypędzając krótko potem swoją macochę Odę i przyrodnich braci.
Popierał akcje misyjne Wojciecha Sławnikowica, biskupa praskiego i Brunona z Kwerfurtu. Męczeńską śmierć tego pierwszego (997) i jego rychłą kanonizację wykorzystał niejako do celów politycznych, doprowadzając na tzw. zjeździe gnieźnieńskim do utworzenia polskiej metropolii kościelnej w Gnieźnie oraz biskupstw w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu i tym samym potwierdzenia pełnej samodzielności Polski przez cesarza Ottona III. Po śmierci Ottona III (1002) Bolesław znalazł się w konflikcie z jego następcą Henrykiem II Świętym, prowadząc z nim długotrwałe wojny (1002-1018), zakończone pokojem w Budziszynie i zajęciem Milska i Łużyc.
W 1018 roku zdobył Kijów, osadzając na ruskim tronie swojego zięcia Światopełka I. W 1018 lub rok później przyłączył ponownie do państwa polskiego utracone w 981 roku Grody Czerwieńskie. Tuz przed śmiercią (1025), koronował się na pierwszego króla Polski.
Bolesław I Chrobry widnieje na 3 banknotach i 1 monecie.

7 banknot Mikołaj Kopernik (łac. Nicolaus Copernicus, niem. Nikolaus Kopernikus; ur. 19 lutego 1473 w Toruniu, zm. 24 maja 1543 we Fromborku) – astronom, autor dzieła De revolutionibus orbium coelestium przedstawiającego szczegółowo i w naukowo użytecznej formie heliocentryczną wizję Wszechświata. Wprawdzie koncepcja heliocentryzmu pojawiła się już w starożytnej Grecji (jej twórcą był Arystarch z Samos), to jednak dopiero dzieło Kopernika dokonało przełomu i wywołało jedną z najważniejszych rewolucji naukowych od czasów starożytnych, nazywaną niekiedy "przewrotem kopernikańskim".
Kopernik był prezbiterem Kościoła rzymskokatolickiego. Od 1497 roku sprawował funkcję kanonika warmińskiego, od 1503 scholastyka wrocławskiego, a od 1511 kanclerza kapituły warmińskiej.
Był wybitnym polihistorem Renesansu, zajmował się między innymi astronomią, matematyką, prawem, ekonomią, strategią wojskową, astrologią, był także lekarzem oraz tłumaczem.
Mikołaj Kopernik widnieje na 3 banknotach i 2 monetach.

6 banknot Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko herbu Roch III (ur. 4 lutego 1746 w Mereczowszczyźnie, zm. 15 października 1817 w Solurze) – generał polski i amerykański, inżynier fortyfikator, brał udział w wojnie o niepodległość USA, wzniecił powstanie przeciw Rosji i Prusom w Rzeczypospolitej, Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w insurekcji 1794.
Latem 1775 (trzy lata po I rozbiorze Polski dokonanym przez Rosję, Austrię i Prusy) wrócił do kraju. Nie znalazł zatrudnienia w wojsku Rzeczypospolitej, ówcześnie zredukowanym do 10 000 żołnierzy. W rodzinnym majątku gospodarzył brat, a plany małżeńskie spaliły na panewce, gdyż nie miał majątku. Bezskutecznie zalecał się do Ludwiki, córki (którą wcześniej nauczał) hetmana polnego litewskiego Józefa Sylwestra Sosnowskiego.
Jesienią 1775 wyjechał do Drezna. Nosił się z zamiarem wstąpienia do służby na dworze saskim lub armii elektora. Ubieganie się o wstąpienie do służby w Dreźnie nie przyniosły powodzenia, dlatego podjął dalszą podróż do Paryża. Tam dowiedział się o wojnie w Ameryce, gdzie kolonie podjęły walkę z Wielką Brytanią o swoją odrębność oraz niepodległość. W Paryżu było głośno o pierwszych sukcesach Amerykanów wspieranych przez Francuzów.
Tadeusz Kościuszko widnieje na 18 banknotach i 2 monetach.

5 banknot Jarosław Dąbrowski przydomek "Żądło", ps. "Łokietek" (ur. 13 listopada 1836 w Żytomierzu, zm. 23 maja 1871 w Paryżu) - polski działacz niepodległościowy, sztabskapitan Armii Imperium Rosyjskiego oraz generał i wódz naczelny wojsk Komuny Paryskiej.
Po przystąpieniu do polskich powstańców Dąbrowski, jako działacz stronnictwa Czerwonych rozbudował powstańcze struktury. W maju 1862 został powołany do Komitetu Miejskiego jako naczelnik Warszawy. Był faktycznym organizatorem Komitetu Centralnego Narodowego. Planował wystąpienie rewolucyjne na 14 lipca 1862 r. w ścisłym porozumieniu z konspiracyjnymi organizacjami oficerów rosyjskich w Królestwie Polskim. Plan Dąbrowskiego nie zyskał uznania wśród białych i nie doszedł do skutku. Wkrótce potem Rosjanie rozbili spiski wśród żołnierzy rosyjskich.
Dąbrowski został aresztowany 14 sierpnia 1862 po zadenuncjowaniu przez Polaka Alfa Wrześniowskiego, członka świty wielkiego księcia Konstantego Mikołajewicza. Dwa lata więziony był w X. Pawilonie Cytadeli Warszawskiej . 10 listopada 1864 roku został skazany na 15 lat katorgi. W drodze na Sybir zbiegł z więzienia przejściowego w Moskwie i od 1865 przebywał na emigracji we Francji. Wstąpiwszy do armii francuskiej, w 1871 r. był dowódcą 11 legionu gwardii narodowej oraz oddziałów broniących w Neuilly przeprawy przez Sekwanę.
Jarosław Dąbrowski widnieje na 1 banknocie.

4 banknot Ludwik Tadeusz Waryński (ur. 24 września 1856 w Martynówce koło Kaniowa, zm. 2 marca 1889 w Szlisselburgu) – polski działacz i ideolog polskiego ruchu socjalistycznego. Wychowywał się w rodzinie patriotycznej, jego ojciec pomagał uczestnikom powstania styczniowego. Od 1865 roku Waryński uczył się w gimnazjum w Białej Cerkwi, a następnie od 1874 roku studiował w Petersburskim Instytucie Technologicznym. Podczas studiów po raz pierwszy zainteresował się socjalizmem, wstępując do organizacji o nazwie Polska Młodzież Socjalistyczna.
Od 1876 przebywał w Warszawie, gdzie zajmował się zakładaniem pierwszych akademickich i robotniczych kółek socjalistycznych w Królestwie Polskim. Później rozpoczął naukę w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach, nie zaprzestając okresowych wizyt w Warszawie i doglądania rozwoju tamtejszego ruchu robotniczego. Był w tym czasie redaktorem "Proletariatu", "Równości" i "Przedświtu".
W 1878 roku przeprowadził się z Puław do Warszawy na stałe, gdzie zatrudnił się jako ślusarz w fabryce Lilpop, Rau i Loewenstein. Nie zaprzestawał przy tym działalności politycznej, m.in. sprowadził z Niemiec literaturę propagandową. Był jednym z współautorów pierwszego programu socjalistycznego, nazywanego programem brukselskim. Wkrótce jednak, z powodu nękającej go policji carskiej, musiał wyjechać z Warszawy.
Ludwik Waryński widnieje na 1 banknocie.

3 banknot Karol Świerczewski, ps. „Walter” (ur. 22 lutego 1897 w Warszawie, zm. 28 marca 1947 pod Jabłonkami) – generał pułkownik Armii Czerwonej (11 lipca 1946) i generał broni Wojska Polskiego (1 maja 1945), doktor nauk wojskowych, działacz komunistyczny sowiecki, hiszpański oraz polski, członek CBKP i Komitetu Centralnego PPR.
W marcu 1944 awansował do stopnia generała dywizji WP i został mianowany zastępcą dowódcy 1 Armii Wojska Polskiego do spraw liniowych. Jego alkoholizm oraz lekceważenie życia i zdrowia podległych mu żołnierzy wywoływało liczne konflikty z gen. Zygmuntem Berlingiem, dowódcą 1 Armii WP. Częściowo z tego też względu odsunięty od dowodzenia, w okresie od sierpnia do września 1944 organizował 2 Armię WP, a następnie, w związku z planami rozbudowy Wojska Polskiego, w okresie październik-listopad 1944 organizował następną, 3 Armię WP, która jednak nie powstała z braku kadry oficerskiej.
Wiele kontrowersji budzi jego rola w sądach wojskowych przy 2 Armii WP w Lublinie, w Kąkolewnicy, w Uroczysku Baran wydających wyroki na byłych żołnierzy Armii Krajowej.
Karol Świerczewski widnieje na 1 banknocie i 1 monecie.

3 banknot Karol Świerczewski, ps. „Walter” (ur. 22 lutego 1897 w Warszawie, zm. 28 marca 1947 pod Jabłonkami) – generał pułkownik Armii Czerwonej (11 lipca 1946) i generał broni Wojska Polskiego (1 maja 1945), doktor nauk wojskowych, działacz komunistyczny sowiecki, hiszpański oraz polski, członek CBKP i Komitetu Centralnego PPR.
W marcu 1944 awansował do stopnia generała dywizji WP i został mianowany zastępcą dowódcy 1 Armii Wojska Polskiego do spraw liniowych. Jego alkoholizm oraz lekceważenie życia i zdrowia podległych mu żołnierzy wywoływało liczne konflikty z gen. Zygmuntem Berlingiem, dowódcą 1 Armii WP. Częściowo z tego też względu odsunięty od dowodzenia, w okresie od sierpnia do września 1944 organizował 2 Armię WP, a następnie, w związku z planami rozbudowy Wojska Polskiego, w okresie październik-listopad 1944 organizował następną, 3 Armię WP, która jednak nie powstała z braku kadry oficerskiej.
Wiele kontrowersji budzi jego rola w sądach wojskowych przy 2 Armii WP w Lublinie, w Kąkolewnicy, w Uroczysku Baran wydających wyroki na byłych żołnierzy Armii Krajowej.
Karol Świerczewski widnieje na 1 banknocie i 1 monecie.

2 banknot Romuald Traugutt ps. Michał Czarnecki (ur. 16 stycznia 1826 w Szostakowie powiat brzeski, zm. 5 sierpnia 1864 w Warszawie) – polski generał, dyktator powstania styczniowego. Był synem Ludwika i Alojzy z Błockich. Największy wpływ na jego wychowanie wywarła jednak babka – Justyna Błocka, która od najmłodszych lat wpajała Romualdowi wartości patriotyczne.
Do czasu proklamowania powstania na Litwie (marzec 1863), Traugutt nie wyrażał chęci brania udziału w życiu politycznym. W poglądach zbliżony był jednak do stronnictwa białych, choć działania przez niego podejmowane odzwierciedlały raczej program czerwonych. Gdy powstanie wybuchło, sąsiedzi z Ostrowia namawiali go do objęcia komendy nad lokalnymi oddziałami. Traugutt nie był pośród nich szczególnie popularną osobą, ale większość znała jego dawne zasługi wojenne. Przez długi czas odmawiał przystąpienia do powstania styczniowego.
Wszedł do walki w kwietniu 1863 roku. Objął dowództwo nad oddziałem kobryńskim, z którym m.in. urządził 17 maja udaną zasadzkę na oddział rosyjski pod Horkami. Stoczył jeszcze kilka potyczek. Ostatnia miała miejsce 13 lipca pod Kołodnem i zakończyła się porażką. W lipcu 1863 przebywał w majątku Elizy Orzeszkowej pod Kobryniem. Później Traugutt postanowił udać się do Warszawy.
Romuald Traugutt widnieje na 1 banknocie i 1 monecie.

2 banknot Romuald Traugutt ps. Michał Czarnecki (ur. 16 stycznia 1826 w Szostakowie powiat brzeski, zm. 5 sierpnia 1864 w Warszawie) – polski generał, dyktator powstania styczniowego. Był synem Ludwika i Alojzy z Błockich. Największy wpływ na jego wychowanie wywarła jednak babka – Justyna Błocka, która od najmłodszych lat wpajała Romualdowi wartości patriotyczne.
Do czasu proklamowania powstania na Litwie (marzec 1863), Traugutt nie wyrażał chęci brania udziału w życiu politycznym. W poglądach zbliżony był jednak do stronnictwa białych, choć działania przez niego podejmowane odzwierciedlały raczej program czerwonych. Gdy powstanie wybuchło, sąsiedzi z Ostrowia namawiali go do objęcia komendy nad lokalnymi oddziałami. Traugutt nie był pośród nich szczególnie popularną osobą, ale większość znała jego dawne zasługi wojenne. Przez długi czas odmawiał przystąpienia do powstania styczniowego.
Wszedł do walki w kwietniu 1863 roku. Objął dowództwo nad oddziałem kobryńskim, z którym m.in. urządził 17 maja udaną zasadzkę na oddział rosyjski pod Horkami. Stoczył jeszcze kilka potyczek. Ostatnia miała miejsce 13 lipca pod Kołodnem i zakończyła się porażką. W lipcu 1863 przebywał w majątku Elizy Orzeszkowej pod Kobryniem. Później Traugutt postanowił udać się do Warszawy.
Romuald Traugutt widnieje na 1 banknocie i 1 monecie.

1 banknot Józef Zachariasz Bem, herbu Bem (ur. 14 marca 1794 w Tarnowie, zm. 10 grudnia 1850 w Aleppo) – artylerzysta, polski generał, dowódca artylerii czynnej Wojska Polskiego w czasie powstania listopadowego, feldmarszałek armii tureckiej, naczelny wódz powstania węgierskiego 1848-1849 i zastępca wodza drugiej rewolucji wiedeńskiej.
W okresie Wiosny Ludów kierował obroną rewolucyjnego Wiednia w dniach 26-31 października 1848. Po kapitulacji miasta udał się na Węgry, gdzie niejaki Kołodziejski dokonał kolejnego nieudanego zamachu na Bema. W powstaniu węgierskim dowodził w Siedmiogrodzie i Banacie wojskami węgierskimi. Zimową kampanią (grudzień 1848 – marzec 1849) zdobył sobie sławę wielkiego wodza (w jego oddziałach walczył m.in. czołowy poeta węgierskiego romantyzmu Sándor Petőfi).
W dniach 19 grudnia 1848 – 13 stycznia 1849 dowodząc 8-tysięcznym korpusem odrzucił 10-tysięczny korpus gen. Antona Puchnera i wyzwolił północny Siedmiogród. W lutym wkroczył na Bukowinę, w marcu cały Siedmiogród był w węgierskich rękach. W sierpniu jego korpus został jednak zepchnięty do Banatu przez połączone wojska austriacko-rosyjskie. Od sierpnia 1849 był naczelnym wodzem armii węgierskiej. Po klęsce pod Temesvarem (Timisoarą) i upadku rewolucji na Węgrzech, przekroczył w 1849 granicę turecką.
Józef Bem widnieje na 1 banknocie.