Polskie początki

W Polsce pierwsze pomysły na stworzenie banku państwa z przywilejem emisyjnym pojawiły się jeszcze w okresie przedrozbiorowym.

Pierwszy polski bank centralny powołano w Królestwie Polskim w 1828 r. dekretem cara Rosji i króla Polski Mikołaja I. Był to bank państwowy. 

Po roku 1870 Bank Polski działał jako samodzielna instytucja depozytowo-kredytowa. 1 stycznia 1886 r. bank postawiono w stan likwidacji, a jego aktywa i operacje przejął Bank Państwa.

Po I wojnie światowej

Problem instytucji emisyjnej powrócił, gdy w 1916 r. państwa centralne postanowiły reaktywować Królestwo Polskie na zajętych obszarach guberni tworzących państwo o tej samej nazwie utworzone po Kongresie Wiedeńskim.

W ramach reformy premiera Władysława Grabskiego w roku 1924 powołano do życia Bank Polski SA jako nowy bank centralny, który miał emitować nowy pieniądz – złotego.

Konstrukcja taka dawała bankowi bardzo dużą samodzielność. Bank miał odpowiadać za stabilność pieniądza i jego wymienialność na kruszec i waluty.

Przed wybuchem II wojny światowej dokonano zmian w jego statucie pozwalających na finansowanie w szerszym zakresie zadań inwestycyjnych. W okresie wojny działalność banku kontynuowano w Londynie. Bank wspierał finansowo działalność rządu emigracyjnego, zarządzał wywiezionymi z kraju w sensacyjnych okolicznościach rezerwami złota i przygotowywaniem wznowienia działalności w kraju po wojnie (przygotowano nowe banknoty). 

W okresie II wojny światowej na terenie Generalnej Guberni działał Bank Emisyjny w Polsce z siedzibą w Krakowie. Był on instytucją niemiecką. 

Od monobanku do teraźniejszości

Na terenach zajętych przez ZSRR w styczniu 1945 r. rozpoczął działalność Narodowy Bank Polski, nowy centralny bank państwa, który otrzymał uprawnienia emisyjne.

W PRL działały NBP, Bank Polska Kasa Opieki SA, Bank Handlowy w Warszawie SA, Powszechna Kasa Oszczędności (w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych jako część NBP), Bank Rolny (później Bank Gospodarki Żywnościowej), Bank Inwestycyjny (włączony w latach siedemdziesiątych do NBP), gminne kasy spółdzielcze i w szczątkowej formie Bank Gospodarstwa Krajowego.

Sytuacja prawna Narodowego Banku Polskiego zmieniła się w roku 1989, gdy w ramach procesu transformacji ustrojowej zmieniono jego uprawnienia w kierunku klasycznego banku centralnego. Powierzono mu:

• uprawnienia emisyjne,
• nadzór nad podażą pieniądza,
• politykę stóp procentowych,
• politykę kursową,
• organizowanie systemów płatniczych,
• nadzór nad sektorem bankowym,
• prowadzenie rachunków budżetu państwa (wraz z reaktywowanym w pełni BGK).

W 2006 r. ze struktur NBP wyłączono nadzór bankowy i przeniesiono go do Komisji Nadzoru Finansowego. Aktualnie Narodowy Bank Polski jest członkiem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Nowy rozdział w historii polskiej bankowości centralnej nastąpi w momencie przyjęcia wspólnej waluty – euro.

Źródło:https://www.nbportal.pl/wiedza/artykuly/pieniadz/350_lat_bankowosci_centralnej