„Szczęśliwe kraje ! Gdzie pokoleń praca,

Nie idzie w niwecz wśród gromów i burzy,

Lecz gdzie czyn wielki Ojczyznę wzbogaca

I gdzie myśl każda jej tryumfom służy”

Adam Asnyk

Z przekazów mieszkańców wsi Wach wiadomo, że już w XIX wieku,  pod zaborem rosyjskim, na terenie wsi odbywało się tajne nauczanie języka polskiego. Około roku 1879 i w latach późniejszych potajemnym nauczaniem, które odbywało się w domach, zajmował się 17-o letni Jan Podbielski – mieszkaniec wsi Wach.

W ostatnim dziesięcioleciu XIX w. władze carskie postanowiły, że w każdej miejscowości gminnej ma powstać szkoła. Nazywano ją wtedy rosyjską szkołą rządową. Taka szkoła powstała w Wachu w 1897 roku. Ulokowano ją w domu Gąski Antoniego. Szkoła ta istniała w Wachu do 1914 roku. Budynek ten znajdował się w miejscu, gdzie obecnie od asfaltowej szosy prowadzi droga do wsi Olszyny, po tej stronie szosy, po której położona jest dzielnica wsi zwana Zamostki. Ale nie było to pomieszczenie odpowiednie dla szkoły. Po trzech latach w 1900 roku przeniesiono tę szkołę do budynku zbudowanego na mieszkanie dla carskich żandarmów, których wtedy zwano strażnikami. Żandarmi zamieszkali u gospodarzy na wsi, a w budynku przez nich dotąd zajmowanym ulokowano szkołę. Był to budynek drewniany, kryty słomą. Ale wygospodarowano w nim pomieszczenie większe na izbę lekcyjną i pomieszczenia na mieszkanie dla nauczyciela. Budynek ten stał przy gościńcu przechodzącym z Myszyńca przez Wach do Ostrołęki.

W 1921 roku w Wachu została zorganizowana polska szkoła, która otrzymała nazwę: Publiczna Szkoła Powszechna. Znajdowała się w domu pana Bączka Józefa. Pracowała w niej jedna nauczycielka – pani Maria Namysłowska. W 1922 roku szkołę przeniesiono do pana Lemańskiego Stanisława. Liczyła 3 oddziały. Nauczycielem szkoły w Wachu był w tym roku Mikołaj Starościński. Od roku szkolnego 1922/23 do dnia dzisiejszego zachowały się w bardzo dobrym stanie i prawie kompletne arkusze ocen uczniów uczęszczających do szkoły w Wachu  .

W roku szkolnym 1923/24 stopień organizacyjny szkoły został podwyższony. W 3 oddziałach pracowało już dwóch nauczycieli.

Klasę czwartą zorganizowano w roku szkolnym 1924/25. Były wtedy dwie izby lekcyjne: jedna u Lemańskiego Stanisława, a druga u Gąski Konstantego. Nauczycielami byli wtedy Krywonosiuk Piotr i jego żona Krywonosiuk Maria, którzy pracowali tu przez 3 lata, do 1926 roku.

W dniu 30 października 1925 roku został oddany do użytku budynek szkolny zbudowany z bali drewnianych.

Od roku szkolnego 1981/82  funkcję dyrektora szkoły przez 10 lat sprawowała pani Hanna Kamińska, a od 1 IX. 1991 r. dyrektorem szkoły jest pani Teresa Wielechowska.

Budowa nowej szkoły w Wachu

Dnia 9 stycznia 1992 roku w Szkole Podstawowej w Wachu odbyło się zebranie mieszkańców wsi. Spotkanie dotyczyło zawiązania Komitetu Budowy Szkoły w Wachu. Drogą jawnego głosowania wyłoniono skład komitetu:

Przewodniczący – Teresa Wielechowska

Z-ca przewodniczącego – Wiesław Chojnowski

Członkowie Komitetu:

Eugeniusz Kamiński

Józef Gąska

Tadeusz Bziukiewicz

Kazimierz Prusaczyk

Antoni Samsel

Marian Kur

Franciszek Krogul

Stanisław Wójcik

W maju 1993 roku Społeczny Komitet Budowy Szkoły podjął zadania celem uzyskania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji. Taką decyzję komitet otrzymał w czerwcu 1993 roku. Spośród członków wyłoniono osoby, które podjęły się załatwienia pozwolenia na budowę szkoły oraz zakupienia typowego projektu budynku szkolnego o 9 pomieszczeniach do nauki. Należały do nich: Teresa Wielechowska – przewodnicząca, Wiesław Chojnowski – z-ca przewodniczącego oraz członkowie: Stanisław Wójcik,Eugeniusz Kamiński i Marian Kur. Założono rachunek w BS w Kadzidle, gdzie wpływały wpłaty ze składek mieszkańców wsi, a także od sponsorów, z Urzędu Gminy w Kadzidle i Kuratorium Oświaty w Ostrołęce.

W sierpniu 1993 roku geodeta Bronisław Angielczyk wytyczył miejsce pod fundamenty budynku szkolnego. W tymże miesiącu rozpoczęto gromadzenie materiałów budowlanych niezbędnych do prowadzenia budowy. Za zgromadzone pieniądze zakupiono żwir, cement i stal oraz niezbędne narzędzia i sprzęt budowlany. Jesienią 1993 roku wykonano wykopy pod budynek szkolny i zostały zalane ławy fundamentowe i fundamenty. Majstrem budowy został pan Stanisław Wójcik, a przy budowie pracowali społecznie mieszkańcy wsi, jak również robotnicy interwencyjni skierowani przez Urząd Pracy w Ostrołęce.

W 1994 roku wczesną wiosną rozpoczęto budowę ścian parteru oraz wybudowano ścianki działowe w pomieszczeniach piwnicy.

1995 rok -  wykonano zbrojenie wieńca nad parterem, schody wejściowe do budynku, budowa ścianek działowych, nad jedną częścią szkoły wykonano więźbę dachową, przybito deski oraz położono papę.

1996 rok – trwa budowa ścian wewnętrznych na piętrze, szczytów, kominów, wykonano więźbę dachową na wyższej części budynku. W tymże roku zamontowano okna w piwnicach i na parterze.

1997 rok – wykonywane schody wewnątrz budynku, prowadzenie prac związanych z instalacją elektryczną, wykonanie tynków na parterze i piętrze budynku, ocieplono strop styropianem.

1998 rok - prace przedstawiały się następująco: wykonanie instalacji wodno – kanalizacyjnej oraz elektrycznej, układanie glazury i terakot, zalewanie posadzek, wykonanie instalacji centralnego ogrzewania, zamontowanie hydroforu w kotłowni, wykonanie chodnika przed szkołą, budowa zbiornika na ścieki (szamba), wykonanie ogrodzenia wokół szkoły, uruchomienie kotłowni olejowej

20 listopada 1998 roku uczniowie wraz z nauczycielami przenieśli meble  i dokumenty ze starej szkoły. Dzieci rozpoczęły naukę w czystej i lśniącej szkole, chociaż jeszcze oficjalnie nie oddanej do użytku.

1999  – trwają prace wykończeniowe w nowym budynku szkolnym, mimo to nauczyciele prowadzą normalne zajęcia dydaktyczno – wychowawcze.

28 maja 1999r. – uroczyste otwarcie nowego budynku szkoły.

Na uroczystość zaproszeni byli przedstawiciele Kuratorium Oświaty w Ostrołęce, Urzędu Gminy w Kadzidle, dyrektorzy i nauczyciele szkół z Gminy Kadzidło, radni, posłowie i senatorowie z naszego powiatu  oraz mieszkańcy wsi. W związku z reformą edukacji z dniem 1 września 1999 roku szkoła przyjęła pełną nazwę  - Zespół Szkół w Wachu. W jej skład weszła Szkoła Podstawowa w Wachu oraz Publiczne Gimnazjum w Wachu. Uczęszczają tutaj uczniowie z Jazgarka, Krobi, Rososzy, Klimk, Siarczej Łąki i Wachu (gmina Kadzidło) oraz młodzież z Olszyn (gmina Myszyniec). W roku 2000 przy nowym budynku szkolnym rozpoczęto budowę hali sportowej. Oficjalne jej otwarcie odbyło się 30 września 2004 roku.

A tak wygląda dziś szkoła w Wachu…