22.01.2013

HISTORIA BANKNOTÓW

 

Pierwsze banknoty, czyli papierowe pieniądze, pojawiły się w Chinach w X wieku. Mogły być wymienialne na kruszec, a ich ważność była ograniczona do 3 lat. Gdy w 1377 roku przeprowadzono w państwie chińskim reformę walutową, wprowadzono wtedy "cenny banknot Wielkich Mingów". Miał on tylko jeden nominał i zapewnił Chinom stabilność walutową na następne dwa stulecia. Doświadczenia chińskie w dziedzinie emisji pieniądza papierowego były znane w Europie, m. in. dzięki książce Marco Polo, ale traktowano je z przymrużeniem oka.

 

Europejskim pionierem we wprowadzaniu banknotów stała się Szwecja, która po licznych wojnach prowadzonych w XVII wieku była bardzo zadłużona. Szwedzi wymyślili, by do obowiązującego dotychczas systemu pieniądza kruszcowego opartego na złocie i srebrze włączyć trzeci kruszec - miedź. Jednakże wykonane z miedzi monety – zwane platmyntami – miały duże rozmiary i ważyły ok. 20 kg. W tej sytuacji, powstały w 1668 roku Szwedzki Bank  Państwowy zaczął deponować platmynty obywateli, wydając jednocześnie pokwitowanie na okaziciela, które mogło być w każdej chwili wymienione na miedź. Uzyskane kwity można było przekazywać sobie jak prawdziwe pieniądze. Na podobny pomysł zdecydował się również Bank Anglii, utworzony w 1894 roku. Na wyspach brytyjskich emitowane banknoty były jednak wymienialne na złoto.

 

Wkrótce puszczono w obieg więcej banknotów niż było kruszcu, ponieważ zauważono, że jest mało prawdopodobne, by wszyscy posiadacze kwitów przyszli po swój kruszec równocześnie. Odkrycie to zachęcało do nadużyć, stąd wiek XVIII obfituje w wielkie spekulacje i paniki finansowe. Najsłynniejsze przetoczyły się przez Europę Zachodnią w latach 1719-1720 i związane były z działalnością Johna Lawa we Francji i Kompanii Mórz Południowych w Anglii.

 

XIX wiek to okres, kiedy banknoty wymienialne na kruszec stosowane były powszechnie. Przyjmowanie takich banknotów nie było obowiązkowe, jednakże zbytnie domaganie się pieniądza kruszcowego mogło powodować, że ktoś przestanie być traktowany jako partner w interesach. Zdarzało się, że wymienialność banknotów na kruszec była zawieszana w okresach wojen np. w czasie wojny secesyjnej. W tym czasie wprowadzono obowiązek przyjmowania rządowych banknotów. Pojawiła się wówczas formuła mówiąca, że banknot jest „prawnym środkiem płatniczym” (ang. legal tender), co znaczyło, że nie można odmówić jego przyjęcia.

 

We wczesnym okresie tworzenia się pieniądza papierowego emitowano banknoty wysokich nominałów. Zakładano, że tylko ludzie zamożni będą używać takich banknotów, a dla biedniejszej części społeczeństwa rezerwowano bilon. Sytuacja zmieniła się w XX wieku, kiedy dostrzeżono psychologiczne aspekty zagadnienia. Zauważono, że nie jest dobrze, gdy najwyższe nominału banknotu opiewają na sumy niedostępne dla większości obywateli. Dlatego dziś przestrzega się zasady, że najwyższy nominał nie powinien przekraczać poziomu średniej płacy.

 

Wielki kryzys lat 30-tych XX wieku przyniósł kres walucie wymienialnej na kruszec, termin „pieniądz wymienialny” zaczął oznaczać swobodną wymienialność na inne waluty. Ostatecznie związek banknotów z kruszcem został zerwany na początku lat siedemdziesiątych XX wieku, gdy Stany Zjednoczone zaniechały wymiany dolarów na złoto. W drugiej połowie XX wieku pojawiły się karty płatnicze, które stopniowo zastępują pieniądz papierowy.

Źródło: nbportal.pl, autor: prof. dr hab. Wojciech Morawski

pobrano http://znamswojepieniadze.pl/historia-banknotow_2-4

0
Dodaj Komentarz
  • 12
  • 17
  • 21