Historia bankowości w Polsce
Polskie początki
W Polsce pierwsze pomysły na stworzenie banku państwa z przywilejem emisyjnym pojawiły się jeszcze w okresie przedrozbiorowym.
Pierwszy polski bank centralny powołano w Królestwie Polskim w 1828 r. dekretem cara Rosji i króla Polski Mikołaja I. Był to bank państwowy.
Po roku 1870 Bank Polski działał jako samodzielna instytucja depozytowo-kredytowa. 1 stycznia 1886 r. bank postawiono w stan likwidacji, a jego aktywa i operacje przejął Bank Państwa.
Po I wojnie światowej
Problem instytucji emisyjnej powrócił, gdy w 1916 r. państwa centralne postanowiły reaktywować Królestwo Polskie na zajętych obszarach guberni tworzących państwo o tej samej nazwie utworzone po Kongresie Wiedeńskim.
W ramach reformy premiera Władysława Grabskiego w roku 1924 powołano do życia Bank Polski SA jako nowy bank centralny, który miał emitować nowy pieniądz – złotego.
Konstrukcja taka dawała bankowi bardzo dużą samodzielność. Bank miał odpowiadać za stabilność pieniądza i jego wymienialność na kruszec i waluty.
Przed wybuchem II wojny światowej dokonano zmian w jego statucie pozwalających na finansowanie w szerszym zakresie zadań inwestycyjnych. W okresie wojny działalność banku kontynuowano w Londynie. Bank wspierał finansowo działalność rządu emigracyjnego, zarządzał wywiezionymi z kraju w sensacyjnych okolicznościach rezerwami złota i przygotowywaniem wznowienia działalności w kraju po wojnie (przygotowano nowe banknoty).
W okresie II wojny światowej na terenie Generalnej Guberni działał Bank Emisyjny w Polsce z siedzibą w Krakowie. Był on instytucją niemiecką.
Od monobanku do teraźniejszości
Na terenach zajętych przez ZSRR w styczniu 1945 r. rozpoczął działalność Narodowy Bank Polski, nowy centralny bank państwa, który otrzymał uprawnienia emisyjne.
W PRL działały NBP, Bank Polska Kasa Opieki SA, Bank Handlowy w Warszawie SA, Powszechna Kasa Oszczędności (w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych jako część NBP), Bank Rolny (później Bank Gospodarki Żywnościowej), Bank Inwestycyjny (włączony w latach siedemdziesiątych do NBP), gminne kasy spółdzielcze i w szczątkowej formie Bank Gospodarstwa Krajowego.
Sytuacja prawna Narodowego Banku Polskiego zmieniła się w roku 1989, gdy w ramach procesu transformacji ustrojowej zmieniono jego uprawnienia w kierunku klasycznego banku centralnego. Powierzono mu:
- uprawnienia emisyjne,
- nadzór nad podażą pieniądza,
- politykę stóp procentowych,
- politykę kursową,
- organizowanie systemów płatniczych,
- nadzór nad sektorem bankowym,
- prowadzenie rachunków budżetu państwa (wraz z reaktywowanym w pełni BGK).
W 2006 r. ze struktur NBP wyłączono nadzór bankowy i przeniesiono go do Komisji Nadzoru Finansowego. Aktualnie Narodowy Bank Polski jest członkiem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Nowy rozdział w historii polskiej bankowości centralnej nastąpi w momencie przyjęcia wspólnej waluty – euro.
Źródło:https://www.nbportal.pl/wiedza/artykuly/pieniadz/350_lat_bankowosci_centralnej