Co to jest zjawisko kapilarne?

Jest to zjawisko polegające na samoczynnym przemieszczaniu się wody (lub innego płynu), w tym podnoszeniu się ponad pierwotny poziom, poprzez wnikanie w cienkie kanaliki, pory czy szczeliny. Nazwa zjawiska pochodzi od kapilary – bardzo cienkiej rurki. Woda oddziałując z blisko siebie położonymi ścianami kapilary jest „podciągana” do góry

Zjawisko kapilarne jest obecne wszędzie wokół nas:

• krew w naczyniach włosowatych (czyli najcieńszych naczyniach krwionośnych naszego ciała) przemieszcza się dzięki zjawisku kapilarnemu,
• gdy nalejemy wody na spodek pod doniczką z rośliną, wniknie ona w ziemię na zasadzie zjawiska kapilarnego: będzie przemieszczać się między ciasno ułożonymi ziarnami gleby do góry,
• gdy położymy suchą gąbkę na rozlanej na stole wodzie, wniknie ona sama w kanaliki wewnątrz gąbki,
• materiały w nowoczesnych ubraniach turystycznych, usuwają wodę na zewnątrz, a nie pozwalają wniknąć do środka, dzięki zjawisku kapilarnemu.

Co to są wody podskórne?

Prawidłowa nazwa wód podskórnych to wody przypowierzchniowe. Nazwa „woda podskórna” lepiej jednak obrazuje jej położenie w skorupie ziemskiej: tuż pod „skórą” czyli powierzchnią lądu. Jest to więc woda podziemna, występująca tuż pod gruntem (do kilku metrów głębokości). Wody podskórne są odnawialne – odnawiają je opady deszczu i śniegu. Przeciwieństwem wód podskórnych są inne wody podziemne: głębinowe, które znajdują się na znacznych głębokościach i nie są odnawialne – woda z opadów do nich nie dociera. Z wód głębinowych korzystamy my, ludzie: woda z ujęć głębinowych trafia często do naszych wodociągów lub butelek. Natomiast wody podskórne są czerpane przez ludzi w studniach starego typu (wierconych płytko).

Poziom wód podskórnych łatwo zaobserwować w śródpolnych czy przydrożnych rowach – woda przesiąka do nich, podobnie jak do zbiorników wodnych, takich jak stawy i jeziora. Wody podskórne są niezbędne roślinom do życia – czerpią z nich za pomocą korzeni, dzięki nim drzewa mogą przeżyć nawet długie okresy suszy.

Jak zanieczyszczenia przenikają do wód podskórnych?

Wody podskórne są zasilane przez deszcz i inne opady, które wsiąkają w ziemię. Razem z wodą opadową trafiają do nich różne substancje z powierzchni ziemi, przede wszystkim te, które są rozpuszczalne w wodzie. Dzięki temu możliwe jest nawożenie pól uprawnych: nawozy rozsypane na powierzchni gruntu wraz z deszczem przedostają się do niższych warstw gleby.

Niestety w ten sam sposób do wód podskórnych wędrują różne substancje toksyczne: w tym ze składowisk śmieci (rozpuszczone przez deszcz, niezabezpieczone odpadki).  Inną szkodliwą substancją, która często w nadmiarze trafia do wód podskórnych, jest sól używana zimą do odladzania jezdni i chodników. Również nadmiar nawozów rolniczych jest uważany za groźne zanieczyszczenie wód podskórnych, prowadzące do zjawiska eutrofizacji wód w stawach i jeziorach (tzw. „zakwit” wody przez rozwijające się w nadmiarze glony i sinice).