U podstaw wzajemnych relacji handlowych leży wymiana towarowa, barter. Określone dobra, towary,wymienia się na inne, a ich wzajemne relacje cenowe wahają się w zależności od dostępności i subiektywnie określanej wartości. 
Handel wymienny, czyli bezpośrednia wymiana towaru na towar przebiegała bez użycia pieniędzy w społeczeństwach, które go nie znały lub się nim nie posługiwały. W późniejszych czasach barter często stosowany był w momencie, gdy pieniądz tracił swoją wartość. Dziś ten rodzaj wymiany używany jest nadal w handlu z krajami cierpiącymi na brak zasobów walut wymienialnych, jak również w celu obejścia restrykcji walutowych.
Należy pamiętać, że idea pieniądza, jako uniwersalnego zamiennika różnorakich towarów i usług pojawiła się niezależnie w różnym czasie i różnych częściach świata, a sam pieniądz przybierał rozmaite, nieraz bardzo dziwne dla nas formy, które zależały od etnicznej tradycji. Istniały setki grup etnicznych, które używały tzw. pieniądza przedmiotowego często określanego mianem pieniądza egzotycznego, zastępczego czy płacidła.
Jako pieniądza w wielu rejonach świata używano produktów pochodzenia roślinnego np. drogocennych przypraw. W Europie średniowiecznej płacono pieprzem, goździkami i cynamonem. Ciekawostką jest, że w wysoko rozwiniętej XVII-wiecznej Holandii, funkcję pieniądza zaczęły pełnić tulipany. Rzadkie cebule osiągały „zawrotne” ceny, które stale rosły nie tylko za sprawą popytu, ale i spekulantów. Cebule kupowano za gotówkę, jak również na kredyt. Tulipany stały się pieniądzem, miarą wartości i środkiem płatniczym. Szaleńcze spekulacje cebulami tulipanów doprowadziły zamożne Niderlandy do kryzysu.
W Mezopotamii już 3000 tysiące lat p.n.e. rolę płacideł pełniło zboże, o czym wiadomo z glinianych tabliczek zapisanych pismem klinowym - pensje wypłacano w jęczmieniu, a rolnicy zbożem opłacali podatki na rzecz państwa i świątyń. W Korei płacidłem był ryż a Aztekowie na targach za sprawunki płacili ziarnami kakaowca. W Etiopii aż do początku XX wieku płacono solą, a Tuaregowie z Sahary wymieniali ją na złoto w stosunku 1:1; sól była bezcennym i poszukiwanym towarem, zwłaszcza w tropikach.
Wśród wielu starożytnych ludów funkcję płacideł pełniły zwierzęta. Starożytni Rzymianie używali bydła w charakterze płacideł. Łaciński wyraz „pecunia”, który oznacza pieniądze pochodzi od „pecus” – bydło rogate.
Najbardziej popularnym pieniądzem w Afryce (od okresu średniowiecza) były muszle kauri (łac. Cypraea moneta), sprowadzane na Czarny Ląd z odległych Malediwów, Zanzibaru i Pemba. Kauri do Afryki Zachodniej trafiały dostarczane lądem  przez kupców arabskich znad Morza Czerwonego, lub od strony wybrzeża na statkach kupców portugalskich, arabskich, żydowskich. Afrykańscy władcy kontrolowali import i obrót muszli. Podejmowano kroki w celu uniknięcia nadwyżek lub niedoboru, który mógł hamować handel, lub powodował inflację. Taka kontrola dawała władzę nad gospodarką i była prowadzona np. w Kongo.
Stopniowo biali kupcy przejęli kontrolę nad tym pieniądzem. Za ich przyczyną muszle kauri masowo zaczynają napływać do Afryki powodując stopniową deprecjację tej waluty.
Manilla - przedmiot w formie niedomkniętej bransolety o rozszerzonych końcach, który służył za środek płatniczy w Afryce Zachodniej od XIII – XX w. Manilla zasłynęła jako pieniądz służący do handlu niewolnikami. Z terenów Afryki Zachodniej znane są różne odmiany tego pieniądza, określane w lokalnych językach wieloma terminami. Manilla najbardziej rozpowszechniona była na wybrzeżu Zatoki Gwinejskiej. Od XV wieku Portugalczycy zaczęli produkować ten typ pieniądza, płacąc nim w Afryce Zachodniej głównie za niewolników. Masową produkcję rozpoczęli następnie Brytyjczycy, Francuzi i Holendrzy. Jako środek płatniczy w Afryce Zachodniej obiegała aż do 1949 roku, pomimo wcześniejszych prób jej wycofania.
Katanga - pieniądz w formie metalowego znaku X (krzyża) używany od XVI w. w południowo-wschodnim Kongo. Katanga miała precyzyjnie określoną wartość: za 1 można było nabyć 10 kg miejscowego manioku, za 15 młodą żonę lub kobietę- niewolnika.
W niektórych kulturach rolę płacideł pełniły kamienie. Najciekawszym przykładem jest pieniądz zwany rai z wyspy Yap na Pacyfiku. Rai wyrabiano z tufu wulkanicznego, z wielkim trudem. To duże dyski z otworem pośrodku o średnicy do 3,5 m i wadze dochodzącej nawet do kilku ton. Ustawiane były w pobliżu tradycyjnych domów dla starszyzny, chat i dróg. Ilość świadczyła o zamożności właściciela. Dziś na Yap walutą jest dolar amerykański, ale w dalszym ciągu pod zastaw rai można zaciągnąć u sąsiada pożyczkę lub wynagrodzić mu wyrządzoną krzywdę.
Nasi przodkowie Słowianie płacili np. skórkami zwierząt, wiewiórek, kun. Dziś płacidła te określamy mianem pieniądza kunnego lub futerkowego. Wspomniane skóry, zanim stały się pieniądzem były przedmiotem handlu dalekosiężnego pomiędzy Europą północną i wschodnią, a światem muzułmańskim, jak również służyły do uiszczania danin, opłat, kar sądowych itp. Wspomniany handel ze Wschodem jak również używanie pieniędzy skórkowych poświadczone jest w źródłach pisanych obu kręgów kulturowych. Kronikarz katedry krakowskiej piszący po 1333 r. o śmierci króla Wacława II zaznaczył, że „W czasach tego króla grosze i parwusy srebrne wniesione zostały do Krakowa, gdzie wcześniej płacono czarnym srebrem i futerkami z główek wiewiórczych”. Zanik płacideł futerkowych w Europie Wschodniej przypada na XIV i XV wiek.
Nie potrafimy powiedzieć gdzie i przez kogo pieniądze zostały wymyślone, ponieważ wynaleziono je niezależnie w różnych częściach świata i w różnym czasie, a źródła pisane o nich są znacznie późniejsze. Pieniądz przedmiotowy ułatwił wymianę, nastąpił rozwój handlu, miał jednak swoje wady: był niepraktyczny lub łatwo ulegał zniszczeniu - sól rozpuszczała się w wodzie, ziarno mogło zgnić lub mogły je zjeść myszy. Inne pieniądze były ciężkie, nieporęczne, a czasem trudno je było podzielić - rozmienić na drobne bez utraty wartości.
Ciekawe jest to, że pieniądz przedmiotowy w wielu kulturach służył różnym celom, nie tylko wymianie o charakterze transakcji pieniężnych. Był symbolem władzy, dostojeństwa, pozycji społecznej. Służył podczas ceremonii ślubnych (opłaty małżeńskie) czy pogrzebowych. Uiszczano nim daniny, ofiary kultowe. Ze względu na silną rolę tradycji, w takich miejscach na świecie jak np. Afryka, Polinezja, pieniądz przedmiotowy jako środek płatniczy funkcjonował na lokalnych rynkach aż do połowy XX wieku!